II Regionalna Sesja Naukowo-Szkoleniowa z okazji rezlizacji Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu – Łódź 14 czerwiec 2013

Strona główna > Aktualności > II Regionalna Sesja Naukowo-Szkoleniowa z okazji rezlizacji Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu – Łódź 14 czerwiec 2013

II Regionalna Sesja Naukowo-Szkoleniowa

z okazji realizacji Programu Ograniczenia Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu

Środki uzależniające: chemia, farmakologia i klinika

Temat Sesji: Nikotynizm a Zdrowie Publiczne

Łódź 14 czerwca 2013r.

Organizatorzy

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Oddział Łódzkiego Polskiego

Towarzystwa Farmaceutycznego w Łodzi

Departament Spraw Społecznych

Urzędu Miasta Łodzi

Miejskie Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi

Łódź 14 czerwca 2013r.

Data obrad Sesji

Łódź 14 czerwca 2013r.

(piątek) godz. 12:00

Miejsce obrad

II Regionalna Sesja Naukowo-Szkoleniowa

Gmach Wydziału Farmaceutycznego

ul. Muszyńskiego 1

90-151 Łódź

Sale wykładowe nr 4a i 4b (parter)

II Regionalna Sesja Naukowo-Szkoleniowa

zorganizowana z okazji

Realizacji Programu Ograniczenia

Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu

Patronat Honorowy

Prezydent Miasta Łodzi

Hanna Zdanowska

Rektor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Prof. dr hab. n. med. Paweł Górski

Prezes Zarządu Głównego

Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego w Warszawie

Prof. dr hab. n. farm. Janusz Pluta

Patronat Merytoryczny

Dyrektor Wydziału Zdrowia

i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Łodzi

Maciej Prochowski

Patronat Medialny

Farmacja Polska

Magazyn – Przemysł Farmaceutyczny

Komitet organizacyjny:

dr n. farm. Jan Hołyński

Przewodniczący Sekcji Technologii Farmaceutycznej i Medycznej

Łódzkiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego

dr Krzysztof Kumański

Dyrektor Miejskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi

lek. n. med. Antoni Pisarski

Z-ca Dyrektora Miejskiego Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi

Lucyna Kogowska

Specjalista ds. promocji zdrowia

w Miejskim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi

mgr farm. Małgorzata Mazurek

mgr farm. Mariola Nowińska-Szypowska

Marzena Miraoui

Mgr inż. Ryszard J. Sztekmiler

Sekretarz – Biura

Komitet Programowy i Naukowy

Przewodniczą Sesji:

prof. dr hab. n. med. Witold A. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej- Curie WHO Collaborating Centre Kierownik Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów w Warszawie

prof. dr hab. n. med. Jerzy Z. Nowak, Kierownik Katedry i Zakładu Farmakologii i Farmakologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

prof. dr hab. Krystyna Fabianowska-Majewska – Prodziekan ds. Dydaktyki Wydziału Nauk o Zdrowiu, Kierownik Zakładu Chemii Biomedycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

prof. dr hab. n. med. Andrzej Buczyński, Kierownik Katedry Nauk Wojskowo Medycznych i Zakładu Epidemiologii i Zdrowia Publicznego Wydziału Wojskowo Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

dr n. med. Witold Cerski, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej, Centralny Szpital Weteranów w Łodzi

mgr Joanna Milczarek, Prezes Fundacji dla Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

dr Iwona Iwanicka, Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Łodzi

dr n. med. Bogumiła Kempińska-Mirosławska, Kierownik Zakładu Historii Medycyny i Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Przewodnicząca Zespołu ds. Programu Profilaktyki Zdrowia przy Radzie Programowej i Naukowej Sesji

dr n. med. Jadwiga Kroczyńska-Bednarek, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. N. Barlickiego w Łodzi – Konsultant przy Radzie Programowo-Naukowej Sesji

mgr Jolanta Lauk, nauczycielka biologii, I Liceum Ogólnokształcące w Łodzi

mgr Katarzyna Lubecka-Pietruszewska, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

prof. dr hab. n. farm. Daria Orszulak-Michalak, Kierownik Katedry i Zakładu Biofarmacji Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Konsultant Wojewódzki w dziedzinie farmacji szpitalnej dla województwa łódzkiego

mgr Mateusz Pawlak, Biuro Rozwoju Przedsiębiorczości i Miejsc Pracy Urzędu Miasta Łodzi

mgr Anna Piotrowska, Wicedyrektor XXXIII Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi wraz z towarzyszącymi 50 uczniami

mgr Alicja Przanowska, Dyrektor XXXIII Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi

mgr Adam Rzeźnicki, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

dr n. med. Elżbieta Roczek, Główny Specjalista Zespołu ds. Profilaktycznych Programów Zdrowotnych, Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Łodzi

mgr Agnieszka Sińska, Dyrektor Biura Rozwoju Przedsiębiorczości i Miejsc Pracy Oddział Współpracy z Uczelniami Wyższymi w Łodzi

prof. dr hab. n. farm. Andrzej Stańczak – Kierownik Zakładu Farmacji Szpitalnej, Dziekan ds. Dydaktyki Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w Łódź, Konsultant Wojewódzkie w dziedzinie Aptek Otwartych

dr n. farm. Paweł Szymański, Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

prof. dr hab. Janusz Szemraj, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

mgr Małgorzata Trojak, pedagog III Liceum Ogólnokształcącego im. T. Kościuszki w Łodzi

prof. dr hab. n. farm. Anna Wędzisz, Prezes Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego

mgr Małgorzata Wiśniewska, Dyrektor XXVI Liceum Ogólnokształcącego im. Krzysztofa Baczyńskiego w Łodzi wraz z towarzyszącymi 60 uczniami

mgr Maria Włodarczyk, dyrektor III Liceum Ogólnokształcącego im. T. Kościuszki w Łodzi wraz z 30 uczniami

mgr Sławomira Włodarczyk, nauczyciel biologii w III Liceum Ogólnokształcącym im. T. Kościuszki w Łodzi wraz z 30 uczniami

mgr Ewa Wojciechowska, dyrektor I LO im. Mikołaja Kopernika w Łodzi wraz z towarzyszącymi 50 uczniami

dr n. med. Agnieszka Woźniak-Kosek, Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w Warszawie

prof. dr hab. n. farm. Marian Mikołaj Zgoda, Kierownik Katedry Farmacji Stosowanej i Zakładu Technologii Postaci Leku Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Goście Honorowi:

Krzysztof Piątkowski, Wiceprezydent Miasta łodzi

insp. Dariusz Banachowicz, Komendant Wojewódzki Policji w Łodzi

podinsp. Piotr Beczkowski, Komendant Miejskiej Policji w Łodzi

mgr farm. Marko Dolżan, Prezes Zakładów Farmaceutycznych Polfa- Łódź Spółka Akcyjna

mgr Jacek Furman, Prezes Zarządu AFLOFARM Farmacja Polska Sp. z o.o. w Pabianicach

dr Jan Kamiński, Łódzki Kurator Oświaty, Kuratorium Oświaty w Łodzi

prof. dr hab. n. med. Radzisław Kordek, Prorektor ds. Organizacyjnych i Studenckich Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

prof. dr hab. n. med. Tomasz Kostka, Dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

prof. dr hab. n. farm. Elżbieta Mikiciuk-Olasik, Dziekan Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

mgr Patrycja Misterek, Redaktor Magazynu „Przemysł Farmaceutyczny” w Raciborzu

prof. dr hab. n. med. Jurek Olszewski, Dziekan Wydziału Wojskowo-Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

mgr Monika Osińska, Asystent Rektora Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

mgr Hanna Plata – Redaktor Farmacji Polskiej w Warszawie

mgr farm. Elżbieta Piotrowska-Rutkowska, Prezes Okręgowej Izby Aptekarskiej w Łodzi

Luiza Staszczak-Gąsiorek, Dyrektor Departamentu Spraw Społecznych Urzędu Miasta Łodzi

dr Jerzy Szewczyński – Dyrektor Biura Zarządu Głównego PTFarm w Warszawie

mgr inż. Hanna Wahl, Dyrektor ds. Rozwoju AFLOFARM Farmacja Polska Sp. z o.o. w Pabianicach

prof. dr hab. n. farm. Jolanta B. Zawilska, Kierownik Zakładu Farmakodynamiki Katedry Biofarmacji Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Program Sesji

12:00 -12:30 Wykład Inauguracyjny: Stan zdrowia Polaków

Prelegent: prof. dr hab. n. med. Witold Zatoński

Kierownik Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów Centrum Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie

12:30 -13:00 Temat 1:

Tytoń a zdrowie – molekularne aspekty ryzyka raka płuc

Prelegent: prof. dr hab. Krystyna Fabianowska-Majewska- Wydział Nauk o Zdrowiu

Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

13:00 -13:30 Temat 2:

Biochemiczne i neurofizjologiczne mechanizmy uzależnienia się od nikotyny

Prelegent: prof. dr hab. Janusz Szemraj – Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu

Medycznego w Łodzi

13:30-14:00 Przerwa na kawę i herbatę

14:00 – 14:30 Temat 3:

Prawne aspekty kontroli epidemii tytoniowej w Polsce

Prelegent: dr n. med. Dorota Kaleta – Zakład Medycyny Zapobiegawczej Uniwersytetu

Medycznego w Łodzi

14:30 – 15:00 Temat 4:

Zachowania dotyczące palenia tytoniu przez studentów Wydziału Nauk o Zdrowiu w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi w latach 2007-2011

Prelegent: dr n. o zdrowiu Adam Rzeźnicki – Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu

Medycznego w Łodzi

15:00 – 15:30 Temat 5:

Farmakoterapia zespołu uzależnienia od nikotyny

Prelegent: prof. dr hab. n. med. Jerzy Z. Nowak,Kierownik Katedry i Zakładu Farmakologii

i Farmakologii Klinicznej Wydział Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

15:30 – 16:00 Temat 6:

Cytyzyna – historia, badania i przyszłość

Prelegenci: dr n. med. Dorota Lewandowska – starszy asystent w Klinice Medycyny

Transplantacyjnej i Nefrologii WUM,

prof. dr hab. n. med. Witold A. Zatoński, Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej- Curie WHO Collaborating Centre Kierownik Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów w Warszawie

16:00 – 16:30 Temat 7:

Interakcje leków u osób palących

Prelegent: Prof. dr hab. n. farm. Andrzej Stańczak, Kierownik Zakładu Farmacji Szpitalnej

Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

16:30 – 16:50 Temat 8:

Niquitin – nowoczesna forma Nikotynowej Terapii Zastępczej

Prelegent: lek. Robert Rosiek, Konsultant Medyczny firmy GlaxoSmithKline Consumer

Healthcare

16:50 – 17:00Temat 9:

Zjawisko nikotynizmu – historia i współczesny rozwój

Prelegent:Wiktoria Pietras i Zuzanna Nowicka

17.00-17.45 – Dyskusja – Wystąpienia prelegentów młodzieżowych z Liceów

Ogólnokształcących i Studentów Uniwersytetu Medycznego

w Łodzi.

– Konkurs Plakatowy nt. „Zwalczanie nałogu tytoniu i jego skutków dla zdrowia

publicznego” – ocena plakatów przez Komisję

18:00 – Podsumowanie i zakończenie sesji.

Spis treści

Wprowadzenie……………………………………………………………………….12

Wykład Inauguracyjny – Stan zdrowia Polaków

prof. dr hab. n. med. Witold Zatoński

Temat 1: Tytoń a zdrowie – molekularne aspekty ryzyka raka płuc………………………15

prof. dr hab. Krystyna Fabianowska-Majewska

Temat 2: Biochemiczne i neurofizjologiczne mechanizmy uzależnienia się od

nikotyny…………………………………………………………………………………16

prof. dr hab. Janusz Szemraj

Temat 3: Prawne aspekty kontroli epidemii tytoniowej w Polsce…………………………17

dr n. med. Dorota Kaleta

Temat 4: Zachowania dotyczące palenia tytoniu przez studentów Wydziału Nauk

o Zdrowiu w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi w latach 2007-2011…….18

dr n. o zdrowiu Adam Rzeźnicki

Temat 5: Farmakoterapia zespołu uzależnienia od nikotyny……………………………..19

prof. dr hab. n. med. Jerzy Z. Nowak

Temat 6: Cytyzyna – historia, badania i przyszłość………………………………………..20

dr n. med. Dorota Lewandowska

prof. dr hab. n. med. Witold A. Zatoński

Temat 7: Interakcje leków u osób palących …………………………………………………21

prof. dr hab. n. farm. Andrzej Stańczak

Temat 8: Niquitin – nowoczesna forma Nikotynowej Terapii Zastępczej………………22

lek. Robert Rosiek

Temat 9: Zjawisko nikotynizmu – historia i współczesny rozwój……………………….23

Wiktoria Pietras i Zuzanna Nowicka

Wprowadzenie

Zarząd Sekcji Technologii Farmaceutycznej i Medycznej Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego w Łodzi we współpracy:

z Uniwersytetem Medycznym w Łodzi, Wydziałem Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Łodzi, Centrum Onkologii Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie, Zakładem Epidemiologii Prewencji Nowotworów w Warszawie, podjął się zorganizowania II Regionalnej Sesji Naukowo-Szkoleniowej.

Tytuł Sesji: Środki uzależniające – chemia, farmakologia i klinika.

Temat Sesji: Nikotynizm a Zdrowie Publiczne

Sesja została zorganizowana w ramach funkcjonującej Społecznej Wszechnicy Zdrowia Publicznego przy Wydziale Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Łodzi z zadaniem promowania zdrowego stylu życia.

Sesja pod Wysokim Patronatem Prezydenta Miasta Łodzi Hanny Zdanowskiej, JM Rektora Uniwersytetu Medycznego w Łodzi prof. dr hab. n. med. Pawła Górskiego, Prezesa Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego w Warszawie prof. dr hab. n. farm. Janusza Pluty – jest sesją wysokiej rangi i oczekiwań społecznych.

W sesji udział wezmą:

– dyrektorzy, ordynatorzy bądź ich przedstawiciele Szpitali w Łodzi i regionu

– dyrektorzy Liceum Ogólnokształcących I LO, IIILO, XXVILO i XXXIIILO wraz z towarzyszącymi

osobami i licznie przybyłą młodzieżą szkolną,

– lekarze, farmaceuci z Łodzi,

– liczne grono studentów UM w Łodzi (Wydziału Nauk o Zdrowiu, Wydziału Lekarskiego, Farmaceutycznego I Wydziału Wojskowo-Lekarskiego).

Ponadto w Sesji uczestniczyć będą przedstawiciele szeregu instytucji zajmujących się uzależnieniem od nałogu tytoniowego, alkoholowego i narkomanii na czele z dyrekcją Miejskiego Centrum Zdrowia Publicznego, kierowanego przez Dyrektora dr n. med. Krzysztofa Kumańskiego.

II Regionalna Sesja Naukowo – Szkoleniowa poświęcona jest kampanii antynikotynowej w środowisku szkół ogólnokształcących I LO, III LO, XXVI LO, XXXIII LO w Łodzi nad którymi patronat sprawuje Uniwersytet Medyczny w Łodzi oraz studentów UM w Łodzi.

Sesja jest również odpowiedzią JM Rektora Uniwersytetu Medycznego w Łodzi prof. dr hab. n. med. Pawła Górskiego na apel Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej do rektorów uczelni medycznych i prezesów Okręgowych Rad Lekarskich o podjęcie inicjatyw przypominania o katastrofalnych skutkach zdrowotnych nałogu palenia tytoniu.

Celem Sesji jest również poparcie Programu Ogólnopolskiego dotyczącego ograniczenia zdrowotnych następstw palenia tytoniu i wyrobów tytoniowych, przeciwdziałanie uzależnieniu mającemu wpływ na ochronę zdrowia przed jego następstwami oraz stworzenie promocji zdrowia przez propagowanie stylu życia wolnego od nałogu, stanowią wyzwania, których realizacją staje się jednym z priorytetów polityki prozdrowotnej państwa.

Na odcinku sprawowania patronatu przez UM w Łodzi nad wymienionymi Liceami Ogólnokształcącymi w Łodzi jest zorganizowanie konkursu wiedzy, mającego na celu sprawdzenie i większe upowszechnienie skutków zdrowotnych nałogu palenia tytoniu wśród młodzieży szkolnej, stanowi to pewne novum w pracy z młodzieżą szkolną i akademicką.

W czasie sesji wykład inauguracyjny wygłosi prof. dr hab. n. med. Witold A. Zatoński wybitny naukowiec, wysokiej klasy specjalista rangi światowej reprezentujący Centrum Onkologii Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie z Warszawy.

Ponadto przewidziano siedem wykładów, autorami których są znakomici profesorowie, doktorzy i magistrowie UM w Łodzi parających się problematyką Sesji, za co organizatorzy serdecznie im dziękują.

Komitet Organizacyjno-Programowy i Naukowy II Regionalnej Sesji Naukowo-Szkoleniowej ma zaszczyt podziękować: JM Rektorowi Uniwersytetu Medycznego w Łodzi prof. dr hab. n. med. Pawłowi Górskiemu za tworzenie na uczelni klimatu przyjaznego do organizacji Sesji i objęcie jej Patronatem Honorowym, Pani Prezydent Miasta Łodzi Hannie Zdanowskiej, za docenienie wieloletniej współpracy z Uniwersytetem Medycznym w Łodzi, we współorganizowaniu Sesji na tematy: narkomanii, nałogu palenia tytoniu i ich skutków w odniesieniu do zdrowia publicznego.

Szczególne wyrazy podziękowania kierujemy do Pana Dyrektora Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Macieja Prochowskiego za okazaną pomoc w organizacji i przebiegu Sesji, Panu Profesorowi Jerzemu Z. Nowakowi przewodniczącemu Komitetu Programowo Naukowego Sesji i Pani Profesor Krystynie Fabianowskiej-Majewskiej wiceprzewodniczącej a także Profesorowi Marianowi M. Zgodzie za wszechstronną udzieloną pomoc w organizacji i przebiegu Sesji.

Komitet Organizacyjny Sesji składa najserdeczniejsze podziękowanie wszystkim autorom za opracowanie i wygłoszenie interesujących wykładów a w szczególności: Profesorowi Witoldowi Zatońskiemu za objęcie funkcji moderatora Sesji, oraz za przygotowanie i wygłoszenie wykładu inauguracyjnego.

Uczestnicy w dyskusji wyrazili pogląd iż Sesja osiągnęła zamierzony cel i przyczyniła się do większego spopularyzowania idei przypominania o katastrofalnych skutkach zdrowotnych nałogu palenia tytoniu, oraz wskazała na dalsze kierunki działalności w zakresie profilaktyki i leczenia skutków nałogu palenia tytoniu w odniesieniu do zdrowia publicznego.

Zespół Redakcyjny

Kalendarium

Ważniejszych Wydarzeń

w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi

• I-sza Regionalna Sesja Naukowo-Szkoleniowa z okazji Międzynarodowego Dnia Zapobiegania Narkomanii

Uniwersytet Medyczny w Łodzi – 21.06.2012r.

• Powołanie Społecznej Wszechnicy Zdrowia Publicznego przy Wydziale Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Łodzi

Uniwersytet Medyczny w Łodzi – 22.06.2012r

• II-ga Regionalna Sesja Naukowo-Szkoleniowa – Nikotynizm a zdrowie publiczne

Uniwersytet Medyczny w Łodzi – 14.06.2013r.

Tytoń a zdrowie – molekularne aspekty ryzyka raka płuc

prof. dr hab. Krystyna Fabianowska-Majewska

Zakład Chemii Biomedycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Dane epidemiologiczne wskazują, że nałogowe palenie papierosów zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na raka płuc. W Polsce rak płuc zajmuje pierwsze miejsce wśród przyczyn zgonów mężczyzn, a około 15 % palaczy choruje na raka tego organu. Spalenie 1 papierosa (1g) daje 20 mg smół i 350 cm³ dymu, który zawiera substancje toksyczne, kancerogenne oraz mutagenne, których działanie skutkuje zmianami genetycznymi i epigenetycznymi. U palaczy zmiany mutacyjne są następstwem: (i) nasilonego procesu powstawania reaktywnych form tlenu (RFT), które w ludzkich komórkach prowadzą do uszkodzenia makrocząsteczek takich jak: lipidy na skutek peroksydacji wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, białek, prowadząc do utraty ich biologicznej aktywności, oraz DNA uszkadzanego głównie przez rodnik hydroksylowy (OH ^•). W przypadku DNA, działanie RFT prowadzi m.in. do hydroksylacji pirymidynowych i purynowych zasad azotowych. Wysoka aktywność RFT jest także efektem odnotowywanej u palaczy degradacji, poprzez utlenienie, naturalnych witaminowych przeciwutleniaczy tj. witaminy C i E; (ii) obecności w dymie tytoniowym wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA, np. benzo(α)pirenu ) oraz aromatycznych i alifatycznych nitrozoamin. Mutagenne działanie WWA jak i aromatycznych nitrozoamin wynika ze zdolności tych związków do interkalowania między pary komplementarnych azotowych zasad w podwójnej helisie DNA, co sprzyja wbudowaniu niekomplementarnych zasad, przesunięciu ramki odczytu i wywołaniu zmian genetycznych. Ponadto, nitrozoaminy w wyniku addycji z azotowymi zasadami lub ich alkilowania (głównie metylowania) przyczyniają się do powstawania punktowych mutacji, tranzycji i transwersji zasad, co skutkuje nie tylko genetycznymi, lecz także epigenetycznymi zmianami. Dane literaturowe wykazują znaczące różnice wzoru metylacji promotorów genów supresorowych transformacji nowotworowej (np. p16, RARbeta2, p53) u pacjentów-palaczy z rakiem płuc i osób niepalących. Ta epigenetyczna modyfikacja może prowadzić do negatywnej regulacji ekspresji genów supresorowych ważnych dla systemu naprawy DNA, różnicowania i apoptozy komórek oraz ważnych dla prawidłowej regulacji wewnątrzkomórkowego przekazu sygnału.

Biochemiczne i neurofizjologiczne mechanizmy uzależnienia się od nikotyny

prof. dr hab. Janusz Szemraj

Zakład Biochemii Medycznej Katedra Biochemii Medycznej U.M. Łódź

Palenie wyrobów tytoniowych jest podstawowym zagrożeniem zdrowia publicznego w Polsce. Szkody zdrowotne spowodowane paleniem tytoniu takie, jak choroby serca i układu krążenia, nowotwory czy przewlekła obturacyjna choroba płuc stanowią o zdrowotności naszej populacji i w znaczący sposób skracają średni wiek życia. Spośród wielu związków chemicznych zawartych w dymie tytoniowym, substancją uzależniającą jest nikotyna. Nikotyna inhalowana wraz z dymem tytoniowym odpowiada za mechanizmy neurofizjologiczne prowadzące do uzależnienia człowieka. Omówiony zostanie mechanizm metabolizmu nikotyny z udziałem enzymów detoksykacyjnych. Wiele badań wskazuje na udział miejsc polimorficznych w sekwencji genu CYP2A6 w rozwoju uzależnienia od nikotyny (70-80% nikotyny jest metabolizowane przez ten enzym). Palacze metabolizują nikotynę znacznie wolniej niż osoby niepalące. Poszukuje się substancji zawartych w dymie tytoniowym które potencjalnie są inhibitorami CYP2A6, CYPP2D6, UGT1A4 czy UGT1A9. Mechanizm uzależniającego działania nikotyny związany jest z jej ośrodkowym działaniem związanym pobudzeniem mózgowych receptorów nikotynowych w mózgowiu. Ostatnio wykazano, że polimorfizm pojedynczych nukleotydów obszaru zlokalizowanego w 15 chromosomie kodującej klasterowo podjednostki receptorów nikotynowych wykazuje silny związek z ryzykiem wystąpienia uzależnienia od nikotyny. Ekspozycja na dym tytoniowy powoduje wystąpienie wielu zmian na poziomie biochemicznym i fizjologicznym: uszkodzenia śródbłonka naczyniowego, metabolizm lipidów, stres oksydacyjny, wpływ na hemostazę, indukcję syntezy karboksyhemoglobiny, rozwój nowotworów, choroby obturacyjnej płuc.

Prawne aspekty kontroli epidemii tytoniowej w Polsce

dr n. med. Dorota Kaleta

Zakład Medycyny Zapobiegawczej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Czynne palenie tytoniu jak również narażenie na środowiskowy dym tytoniowy (environmental tobacco exposure – ETS) wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi oraz generuje istotne koszty społeczne i ekonomiczne. Mimo jak mogłoby się wydawać powszechnej obecnie wiedzy na temat skutków zdrowotnych czynnego palenia oraz ETS jak również podejmowanych na szeroką skalę działań legislacyjnych, promocyjnych czy interwencyjnych odsetek osób palących tytoń jest nadal bardzo wysoki w naszym kraju. Codziennie pali tytoń 33,5% dorosłych mężczyzn (około 5 mln) i 21% dorosłych kobiet (ponad 3 mln). Dodatkowo okazjonalnie pali około 1 milion Polaków (około 3,3% u obu płci), a 44,2% dorosłych (około 14 mln) jest narażonych na wdychanie dymu tytoniowego w domu i 33,6% (około 4 mln) w miejscu pracy. Niepalący są najczęściej narażeni na bierne palenie w barach, pubach i klubach nocnych (87,6%), restauracjach, kawiarniach (50,9%) oraz w domu (28,0%). Praca zawiera przegląd wybranych rozwiązań prawnych dotyczących ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz ochrony przed narażeniem na dym tytoniowy w Polsce. Szczególna uwaga zwrócona została na Ustawę z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych [DzU z 1996 r. nr 10, poz. 55 z późniejszymi zmianami]. Omówione zostały także wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) mające na celu zwiększenie skuteczności kontroli epidemii tytoniowej w tym Ramowa Konwencja Światowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Używania Tytoniu, (WHO FCTC, World Health Organization Framework Convention on Tobacco Control) oraz Pakiet strategii WHO MPOWER.

Zachowania dotyczące palenia tytoniu studentów Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w latach 2007-2011

dr n. o zdrowiu, Adam Rzeźnicki

Zakład Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Wstęp. Mimo wielu lat systematycznych działań antytytoniowych o zasięgu światowym,
w tym także w Polsce, odsetek osób inhalujących dym tytoniowy w naszym kraju jest nadal wysoki.

Cel. Poznanie wielkości wskaźników studentów palących papierosy oraz zmian zachodzących w rozpowszechnieniu palenia tytoniu, wśród rozpoczynających naukę na pierwszych latach wszystkich kierunków studiów na Wydziale Nauk o Zdrowiu, w okresie pięciu kolejnych lat.

Materiał i metody. Przeprowadzono badanie wśród 2985 studentów rozpoczynających naukę na pierwszych latach wszystkich kierunków studiów na Wydziale Nauk o Zdrowiu w latach 2007-2011. Pięcioletnim okresem obserwacji objęto zachowania i postawy dotyczące palenia tytoniu ogółem 2123 osób. Udział uczestniczących w badaniu, każdego roku przekraczał 95% wszystkich studiujących.

Wyniki. W okresie pięciu kolejnych lat obserwacji wśród 2123 studentów rozpoczynających naukę na pierwszych latach studiów na Wydziale Nauk o Zdrowiu do palenia papierosów
w okresie prowadzenia badań przyznało się 37,0% ankietowanych (786 osób). Wśród kobiet odsetek palących wynosił 33,2%, a wśród mężczyzn 44,7% (p<0,001).

Wnioski

1. Niepokojąco duże rozpowszechnienie palenia papierosów miało miejsce wśród kobiet i wśród mężczyzn.
2. Istnieje potrzeba podejmowania dalszych wielokierunkowych działań, ułatwiających studentom uczelni medycznych prowadzenie stylu życia wolnego od dymu tytoniowego.

Farmakoterapia zespołu uzależnienia od nikotyny

prof. dr hab. n. med. Jerzy Z. Nowak

Zakład Farmakologii, Katedra Farmakologii i Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Nikotynizm, obok alkoholizmu, stanowi ważny i do dziś nierozwiązany problem społeczny i medyczny na całym świecie. Przyczyny i intensywność (np. częstość sięgania po papierosa, zaciąganie się) palenia papierosów są zróżnicowane, jednak skutek medyczny intensywnego i długoterminowego palenia tytoniu bywa określony w postaci uzależnienia od nikotyny. Uzależnienie od nikotyny prowadzi do wielokierunkowych niekorzystnych konsekwencji, w tym choroby określanej jako „zespół uzależnienia od nikotyny (tytoniu)”, mający swoje miejsce w klasyfikacji ICD-10. Zespół ten, podobnie jak inne uzależnienia, ma charakter przewlekły i nawracający, w postaci zarówno zależności fizycznej, jak i zależności psychicznej, a także abstynencji nikotynowej, której pierwsze objawy mogą wystąpić już kilka godzin po wypaleniu ostatniego papierosa. Wśród najczęstszych objawów abstynencji nikotynowej wymienia się: głód nikotynowy (charakteryzujący się silną potrzebą sięgnięcia po papierosa), rozdrażnienie, niepokój, spadek koncentracji uwagi, zmęczenie oraz zaburzenia snu (zazwyczaj bezsenność) i apetytu (zwykle zwiększenie). Istotą patologii jest nikotyna – dwupierścieniowy związek chemiczny zbudowany z pirydyny i pirolidyny, przedstawiciel alkaloidów pirydynowych, zawarta w liściach i korzeniach rośliny Nicotiana tabacum. Nikotyna jest związkiem agonistycznym wobec receptorów cholinergicznych „nikotynowych”; jest silną neurotoksyną o potencjale uzależniającym. Jej zawartość w tytoniu papierosowym szacuje się na 1-2% suchej masy, natomiast w dymie papierosowym 0,2-1 mg/papieros (w zależności od rodzaju i marki papierosów).

Podobnie jak w przypadku innych uzależnień, leczenie zespołu uzależnienia od nikotyny (tytoniu) nie jest łatwe i obejmuje złożony schemat działań z zakresu psychologii i farmakoterapii. W terapii farmakologicznej wykorzystuje się m.in. czystą nikotynę (zawartą w preparatach takich jak: gumy, pastylki do ssania, plastry, inhalacje) jako element nikotynowej terapii zastępczej (NTZ). Ponadto, dostępne są inne preparaty zawierające substancje czynne takie jak: bupropion i wareniklina (leki wymagające recepty) czy cytyzyna (preparaty dostępne bez recepty).

Celem wykładu jest omówienie głównych mechanizmów zespołu uzależnienia od nikotyny (tytoniu) na poziomie molekularno-komórkowym oraz przedstawienie charakterystyki i algorytmów stosowania środków farmakologicznych wykorzystywanych w jego terapii.

CYTYZYNA – historia, badania i przyszłość

dr n. med. Dorota Lewandowska

lekarz: specjalista chorób wewnętrznych, transplantologii klinicznej i nefrologii
kierownik KLO, POLTRANSPLANT

starszy asystent w Klinice Medycyny Transplantacyjnej i Nefrologii WUM

Cytyzyna jest jednym z najstarszych preparatów pomagających w leczeniu chorych uzależnionych od tytoniu. Jej historia sięga lat pięćdziesiątych XX wieku. Źródłem cytyzyny jest roślina: Zotokap zwyczajny a najwięcej tego środka ma ona w nasionach. Zostało to po raz pierwszy odkryte przez radzieckich żołnierzy w latach pięćdziesiątych XX wieku. Wkrótce radzieccy uczeni scharakteryzowali cytyzynę chemicznie. Ustalili, że jest analogiem nikotyny i częściowym agonistą receptorów nikotynowych. Zaproponowali stosowanie jej w leczeniu zespołu uzależnienia od tytoniu. Kilka lat później bułgarska firma wprowadziła na rynek, także Polski, gotowy lek pod nazwą znaną do dziś – TABEX. Późniejsze lata pokazały, że doświadczenia ludzi stosujących ten środek są ogromne ale jakość badań klinicznych nie pozwala na automatyczne zarejestrowanie tego leku w naszym kraju w latach dziewięćdziesiątych. Działanie i struktura chemiczna cytyzyny i nikotyny są podobne. Obie substancje mają powinowactwo do receptorów tzw. nikotynowych co w pewnym sensie zapobiega przed nieprzyjemnymi odczuciami, które mogą towarzyszyć nagłemu odstawieniu nikotyny takimi jak: obniżenie glikemii (pojawia się głód) czy obniżenie ciśnienia tętniczego krwi (osłabienie, senność).

Pierwsze badania kliniczne, które pochodzą z lat 60-tych i 70-tych XX wieku z krajów środkowoeuropejskich, dowodziły że lek jest bezpieczny i skuteczny w leczeniu uzależnienia od tytoniu. Mimo, że powstały następne badania, to przez kolejne lata nie udało się cytyzynie przebić na rynki zachodnie. Zarzucano tym badaniom słabą jakość, brak opracowań klinicznych. W latach 2003-2005 Zakład Epidemiologii kierowany przez p prof. Zatońskiego przeprowadził badanie obserwacyjne, którym objęto 445 pacjentów stacjonarnej poradni pomocy palącym przy Centrum Onkologii w Warszawie. Spośród osób, które otrzymywały Tabex 27% nie paliło po 3 miesiącach od rozpoczęcia kuracji, z tego m/w połowa utrzymała abstynencję także po roku. Zaobserwowano, że im dłużej chory przyjmował preparat cytyzyny, tym skuteczność terapii była większa. Nie obserwowaliśmy w czasie badania żadnych ciężkich działań niepożądanych. Najczęściej chorzy skarżyli się na suchość w ustach i zaburzenia gastryczne. Te ostatnie były głównym powodem przerwania terapii. Często objawy te występowały w pierwszym okresie leczenia, kiedy dawka cytyzyny była maksymalna i łączyła się z dużą dawką nikotyny. Stąd modyfikacja schematu leczenia cytyzyną tzn. stopniowe zwiększanie dawki cytyzyny z jednoczesnym zmniejszaniem dawki nikotyny. W tym przypadku w/w działania niepożądane występują bardzo rzadko.

W końcu września 2011 r. w NEJM ukazało się badanie cytyzyny, w którym brał udział zespół p prof. Zatońskiego. Badanie opierało się na podwójnie ślepej próbie. Alternatywą do cytyzyny było placebo. W badaniu wzięło udział ok. 700 osób. Schemat leczenia był zgodny z ulotką leku. Ciekawe i nowe wnioski jakie wypłynęły z badania to nie tylko skuteczność tego leku ale stosunkowo niska jego cena co może być zachętą do korzystania z tej pomocy przez szersze niż dotychczas grono osób uzależnionych.

Interakcje leków u osób palących

prof. dr hab. n. farm. Andrzej Stańczak

Zakład Farmacji Szpitalnej Katedry Biofarmacji Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Niepożądane interakcje leków z różnymi czynnikami takimi jak leki czy żywność są poważnym problemem medycznym. Natomiast niewiele uwagi poświęca się bardzo istotnemu czynnikowi ryzyka dla chorych przyjmujących leki, jakim jest nałóg palenia tytoniu. Interakcje składników dymu tytoniowego u osób palących z lekami mogą występować zarówno w fazie farmakokinetycznej, jak i farmakodynamicznej. Interakcje w fazie farmakokinetycznej dotyczą wpływu czynnika, od którego oczekujemy właściwej odpowiedzi farmakologicznej na absorbcję, dystrybucję, metabolizm lub eliminację z ustroju leku. Natomiast interakcje farmakodynamiczne są następstwem wpływu danego czynnika na oczekiwane działanie podanego leku, w skutek oddziaływania z tym samym punktem uchwytu (receptorem, enzymem itp.), w wyniku czego może nastąpić osłabienie lub wzrost efektu terapeutycznego. Duża liczba substancji, zawarta w dymie tytoniowym oraz ich różnorodność chemiczna powoduje, że ustalenie wzajemnego oddziaływania nie jest łatwe. Dotychczasowe badania wykazują , że głównym składnikiem odpowiedzialnym za interakcje z lekami są policykliczne węglowodory aromatyczne (PAHs), będące potencjalnymi induktorami enzymów cytochromu P450. Musimy pamiętać, że interakcje leków ze składnikami dymu tytoniowego mogą dotyczyć również tak zwanych palaczy biernych, to jest osób przebywających w atmosferze dymu tytoniowego. Należy również zwrócić uwagę na osoby „rzucające” palenie, albowiem nagłe odstawienie, a co za tym idzie brak zawartych w dymie tytoniowym czynników indukujących odpowiednie enzymy może przyczyniać się do zmian farmakokinetyki wielu przyjmowanych leków. Najbardziej znane interakcje w fazie farmakokinetycznej dotyczą takich leków jak: kofeina, klozapina, olanzapina fluwoksamina, takryna, teofilina tauryna i irinotekan. Natomiast w przypadku interakcji farmakodynamicznych są to między innymi: hormonalne środki antykoncepcyjne, kortykosterydy podawane wziewnie, memantyna, cymetydyna. Wydaje się, ze problem interakcji u osób palących jest słabo zbadany, ze względu na małą liczbę zgłoszeń działań niepożądanych kojarzonych z tym nałogiem jak również brakiem udokumentowanych badań klinicznych.

NiQuitin – nowoczesna forma Nikotynowej Terapii Zastępczej

Robert Rosiek

Konsultant Medyczny GlaxoSmithKline Consumer Healthcare Polska

Wiele jest definicji nałogu (uzależnienia), np.:

– mocno utrwalona skłonność do wykonywania mniej lub bardziej przyjemnych czynności, które są często szkodliwe dla zdrowia, a także potępiane przez otoczenie;

– zaburzenie sprawności woli przejawiające się w podejmowaniu szkodliwych dla organizmu decyzji, które dodatkowo są sprzeczne z logicznym myśleniem.

Uzależnienie od palenia tytoniu, obecne wśród dużej części populacji, jest więc problemem łączącym przyjemność jednostki (sic!) ze szkodliwym wpływem na zdrowie jej i społeczeństwa. Problem w warunkach polskich jest wciąż olbrzymi. Według badań w Polsce pali ok. 36% mężczyzn i 26% kobiet, łącznie ponad 8 milionów dorosłych. Większość z nich pali codziennie, a liczba papierosów wypalanych średnio w ciągu doby przez regularnych palaczy to 20 (mężczyźni) i 15 (kobiety). Odsetek palaczy w Polsce należy do najwyższych w Europie.

Walka z uzależnieniem od palenia tytoniu to przeciwdziałanie powszechnie znanym zagrożeniom zdrowotnym, w tym przede wszystkim schorzeniom układu oddechowego (rak płuc, rak krtani i przewlekła obturacyjna choroba płucna, nasilenie przebiegu astmy i zwiększenie częstości zakażeń układu oddechowego) i chorobom sercowo-naczyniowym (nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, udar mózgu). Zgodnie z raportem WHO 2009 (przygotowanego we współpracy z MZ) „Palenie tytoniu od lat stanowi największą, pojedynczą, lecz możliwą do prewencji przy­czynę umieralności dorosłej ludności Polski. Szacunki epidemiologiczne pokazują, że w 2000 roku palenie tytoniu było przyczyną około 69 tys. zgonów w Polsce (57 tys. mężczyzn i 12 tys. kobiet), z czego około 43 tys. (37 tys. wśród mężczyzn i 6 tys. wśród kobiet) stanowiły zgony przedwczesne (w wieku 35-69 lat

Nikotynowa Terapia Zastępcza (NTZ), to najlepiej znana i przebadana klinicznie metoda wspomagania procesu rzucania palenia. Jest to metoda leczenia farmakologicznego uzależnienia od nikotyny, polegającą na podawaniu jej w określonych, zmniejszających się dawkach, dodatkowo pozbawionych innych, szkodliwych substancji chemicznych. Nikotyna przyjmowana jest zazwyczaj w formie plastrów, pastylek, tabletek lub gum do żucia. Zasadą terapii jest łagodzenie objawów głodu nikotynowego, a jej celem całkowite zaprzestanie palenia w okresie kilku miesięcy.

Preparaty NiQuitin to nowoczesna forma Nikotynowej Terapii Zastępczej dostępna bez recepty. Leczenie nie wymaga kontroli lekarza u osób w ogólnym stanie zdrowia uważanym za dobry. Rola lekarza i farmaceuty jest jednak bardzo istotna, zwłaszcza, że wiele osób palących papierosy nie w pełni zdaje sobie sprawę z zagrożeń zdrowotnych związanych z nałogiem. Właśnie lekarz może uświadomić pacjenta, że często występujące infekcje dróg oddechowych, nadciśnienie tętnicze, uczucie szybkiego męczenia się czy pogorszenie stanu cery mają związek z paleniem tytoniu. Krytyczne następstwa palenia – nowotwory, udar mózgu czy zawał serca bardzo często są lekceważone przez palaczy i często dopiero rozmowa z lekarzem pozwala im je uzmysłowić.

Zalecenie preparatów Nikotynowej Terapii Zastępczej jest wyborem najłatwiejszej drogi wspomagającej wychodzenie z nałogu, w znacznym stopniu łagodzącym, lub nawet całkowicie znoszącym dokuczliwe objawy odstawienne.

Zjawisko nikotynizmu – historia i współczesny rozwój

Wiktoria Pietras i Zuzanna Nowicka

I LO im. Mikołaja Kopernika w Łodzi

Uznaje się, że zanim tytoń trafił do Europy używany był przez wiele stuleci przez mieszkańców obu Ameryk i od tego momentu datuje się zazwyczaj początek historii jego ekspansji. Przez wiele setek lat panowało przekonanie, że specyfik ten wzmacnia serce i żołądek, zabija źródła choroby, łagodzi bóle brzucha i macicy ułatwiając poród. Do Polski tytoń dotarł głównie z Turcji, a sama nazwa tytoń pochodzi od tureckiego słowa „tutun”.

Palenie tytoniu stało się masowym zjawiskiem na początku XX wieku. Mimo iż już znacznie wcześniej tytoń zyskał sobie przeciwników w środowiskach kościelnych oraz w osobie Ludwiga XIII, dopiero około 1950 roku lekarze udowodnili szkodliwy wpływ nikotyny na organizm człowieka. W marcu 1949 r. magazyn „Time” w USA zrelacjonował sympozjum naukowców, w czasie którego wskazano na związek raka płuc z paleniem. Wnioski te zostały wysunięte poprzez analizy i porównania palących pacjentów chorych na raka i pacjentów niepalących.

Panika ogarnęła całe społeczeństwa i doskonale dotychczas prosperujący przemysł tytoniowy zaczął tracić zyski. Rozpoczęte w latach 90 XX wieku procesy przeciwko koncernom tytoniowym w USA były pierwszym krokiem w ogólnoświatowej kampanii antynikotynowej, której bezpośrednim skutkiem było wprowadzenie zakazu promowania palenia.

Pomimo to, palenie papierosów jest w dalszym ciągu jednym z najczęstszych uzależnień spotykanych wśród młodzieży. Każdego dnia na świecie ok. 4,5 tys. dzieci w wieku 12 – 17 lat zaczyna palić papierosy. W Polsce codziennie zaczyna palić około 500 nieletnich chłopców i dziewcząt a rocznie próbuje palenia ok. 180.000 dzieci. Szacuje się, że dzieci w Polsce wypalają rocznie od 3 do 4 mld. sztuk papierosów.

O ile wśród mężczyzn liczba palaczy spadła znacznie na przestrzeni ostatnich 20 lat, wśród kobiet i dziewcząt zauważyć można tendencję wzrostową. Szerzej to zjawisko i wspomniane wcześniej zagadnienia omówione zostaną w prezentacji dotyczącej historii nikotynizmu.